Provincieverhaal Friesland

In Nederland waren na de capitulatie in mei 1940 aanvankelijk orde en rust teruggekeerd. Dat had te maken met het in eerste instantie weinig gewelddadige optreden van de Duitse bezettingsmacht. Bovendien was er, bijvoorbeeld op de vliegbasis Leeuwarden, opeens werk en dat was na de crisisjaren met zijn grote werkloosheid heel wat. Politieke partijen werden verboden, er werd censuur ingesteld op kranten en radio, levensmiddelen kwamen op de bon en er werd een avondklok ingesteld. De grote massa van de bevolking legde zich echter bij deze maatregelen neer. Er waren wel enkele verzetsgroepen (van aanhangers van het koningshuis en communisten), maar de bezetter spoorde deze op en stuurde de leden ervan naar een concentratiekamp. Over het algemeen ging het gewone leven in de eerste twee oorlogsjaren in Friesland echter zoveel mogelijk door.

Dat veranderde in het voorjaar van 1943. “Nooit is in Fryslân zo massaal het werk neergelegd als in de eerste week van mei 1943. Het was midden in de Tweede Wereldoorlog en deze grote staking was het keerpunt in het Friese oorlogsleven. Tot die tijd ondergingen de Friezen het lot van de bezetting nogal rustig. Maar sinds de werkweigering in 1943, die hier de naam melkstaking kreeg, veranderde de houding van de mensen tegenover de Duitsers erg. Zij begonnen meer en meer onderduikers te helpen, kleine en soms grotere verzetsdaden te plegen. De kleine verzetsgroepen kregen toen plotseling veel meer steun uit de bevolking. Joden en mensen die gedwongen werden in de Duitse industrie te werken, konden iets gemakkelijker aan een onderduikadres komen. De verzetsbeweging werd hierdoor belangrijker. Het verzet in Friesland kwam in 1944 tot een zeer tot de verbeelding sprekende actie: de overval op de Leeuwarder gevangenis. Zonder dat er maar een schot viel, slaagde het verzet erin een groot aantal ten dode opgeschreven verzetsmensen te bevrijden. De verzetsbeweging speelde ook een belangrijke rol in april 1945, toen de Canadese bevrijders de provincie binnentrokken. Drie weken voor het definitieve eind van de Tweede Wereldoorlog in Europa, werd Fryslân bevrijd door het Canadese leger.