Cornelis Lugthart

Cornelis Lugthart, de man zonder benen, één van de 33 van Soesterberg.

Inleiding

Helaas kan ik mijn opa Cornelis ( roepnaam Cees) niet meer interviewen, hij heeft de oorlog niet overleefd. Mijn opa zat in een invalidenwagen omdat hij zijn twee benen miste, dat maakt het hele verhaal nog veel wranger. Mijn hele leven zit ik al met vragen die nooit meer beantwoord zullen worden, simpelweg omdat niemand de antwoorden meer kan geven. Daarom vind ik het mijn plicht zijn verhaal voort te laten leven zodat wij niet vergeten..

Onderduikers
Mijn grootouders woonde in Voorst ( Gelderland). Al voor de inval van de Duitsers in 1940 boden mijn grootouders en hun zonen ( waarvan één dus mijn vader was) onderdak aan mensen die Duitsland waren ontvlucht. Mensen die voor de nazi’s op de vlucht waren, Joden, Jehovagetuigen en communisten. Het maakte niet uit tot welke politieke of religieuze groep zij behoorden. Uiteraard trok deze hulpverlening na mei 1940 de aandacht van de NSB en de Duitse Sicherheitsdienst. Het was in het dorp en wijde omgeving al lang bekend waar zij zich mee bezig hielden.
In juni 1941 kon het niet uitblijven dat er een huiszoeking plaats vond door leden van de Sicherheitsdienst. Op dat moment was er niemand thuis echter was de jongste zoon (Chris Lugthart) op dat moment onderweg naar huis. Ondanks waarschuwingen van de buren ging hij toch naar huis, waar hij opgevangen werd door Anton Berends, een bekende SD-handlanger. Onder bedreiging van mishandeling moest Chris vertellen waar zijn vader was en waar in huis zich de geheime kelder zich bevond. Chris hield zijn mond, maar onder het SD gezelschap was een Duitser die ooit onderdak had gekregen van opa Cees Lugthart. Hij verraadde de geheime kelder. Alles werd op de kop gezet en er werd naarstig gezocht maar gelukkig werd er niets belastends gevonden.

Waar is vader Cees?
Terug in de huiskamer, waar inmiddels ook mijn oma ( Maria Helena Gerrits) en Chris zijn broer ( Bertus Lugthart, mijn vader) aanwezig waren, werd Chris nogmaals gesommeerd te vertellen waar zijn vader was. Niemand wilde of kon iets zeggen, ook niet over de zogenaamd in de woning aanwezig zijnde wapens.. Berends van de SD nam geen genoegen met dit antwoord en arresteerde mijn oma en haar twee zoons. Ze kregen te horen dat zij niet eerder vrij zouden komen nadat opa Cees Lugthart zich had gemeld.
De tam-tam in een dorp gaat erg snel, dus opa Cees was snel op de hoogte van het nieuws en melde zich vervolgens bij de politie. Hierop werden oma en haar zoons vrij gelaten, opa Cees werd opgepakt en verdween in de gevangenis in Deventer.

(Tijdelijk) Weer vrij..
Omdat ze bij de huiszoeking geen belastend materiaal hadden kunnen vinden werd opa Cees korte tijd later weer in vrijheid gesteld. Mijn grootouders gingen door met hun verzetswerk waar onder het verspreiden van illegale lectuur waarmee de bevolking over de ware aard van het nationaalsocialisme werd geïnformeerd. Opa Cees had in zijn invalidenwagentje een geheim plekje waar hij de illegale krantjes ongezien mee kon vervoeren.
Inmiddels opereerden mijn grootouders niet meer alleen en was er een amateuristische verzetgroep ontstaan: Verzetsgroep Deventer – Terwolde- Twello – Voorst.
Naast de hulp aan onderduikers breide de verzetsgroep haar acties uit met hulp aan het transport van vluchtelingen over de IJssel.
De verzetgroep kreeg een professioneler karakter toen het onder leiding kwam van een zekere “ Frans de Wit”. Hij zorgde ervoor dat de verzetsgroep zich ging bezig houden met sabotageacties en in het bijzonder met brandstichting. Een meelfabriek en oogsten van de NSB-boeren in Voorst, Terwolde, Welsum en Nijbroek ging in vlammen op. Ook vergiftigden ze aardappelvoorraden van de Wehrmacht. De aanslagen die ze pleegden op treinen, hadden vanwege de geringe kracht van de explosieven, helaas minder succes.

In de val gelopen..
Bij een mislukte bomaanslag op een korenschuur aan de grens van de gemeente Voorst liepen twee verzetslieden van de groep in een nederlaag. Dat ze verraden waren was overduidelijk, een forse groep SDers lag hun op te wachten. Binnen 3 weken werd de gehele verzetgroep van 17 personen opgepakt. Echter “Frans de Wit” was niet bij deze personen. Later bleek dat deze persoon in het echt Cornelis van der Kraats heette en dikke vrienden was met de SD.
Ook opa Cees werd dus opgepakt. Ze werden overgebracht naar de gevangenis in Arnhem waar ze op een niet zachtzinnige wijze werden verhoord en gemarteld. En ondanks dat mijn opa Cees zwaar invalide was en geen benen meer had, had de vijand hier geen medelijden mee.

Veroordeling en de dood…
Op 12 en 13 november 1942 vond het proces plaats tegen de leden van de verzetsgroep. Deze vond plaats in de audientiezaal van het gerechtshof in Arnhem. De aanklacht luide: “strafbaar aan sabotage”Allen werden veroordeeld tot de doodstraf.. ze zouden hun familie nooit meer terug zien. Opa Cees heeft een aangrijpende afscheidsbrief geschreven aan zijn familie.. Jaren geleden heb ik deze voor het eerst mogen lezen.. het staat voor altijd in mijn geheugen gegrift..
Op 19 november werd op Vliegbasis Soesterberg het vonnis voltrokken… Opa Cees zou nooit meer terug keren.. ik zou hem nooit mogen leren kennen. Als lezend door alle informatie besef ik me wat een hel dit moet zijn geweest.. In groepjes van 2, gekleed in burgerkleding, geboeid, werden de veroordeelde verzetsmensen voor de kogelvanger geleid.. den mannen die nog niet aan de beurt waren hoorden de salvo’s, gericht op hun voorgangers stuk voor stuk af gaan.. Niet voor te stellen, ijzingwekkend, te weten dat aan de andere kant, door warmgeschoten geweerlopen je levenskaarsje uit gaat..
Het ergste is nog, dat alle lichamen in een massagraf terecht zijn gekomen. Dit graf werd door de Dienst “Identificatie en Berging Massagraven pas kort na de oorlog ontdekt. Nadat de slachtoffers waren opgegraven volgde de zware taak voor de familieleden om de slachtoffers te identificeren. Ook opa Cees werd geïdentificeerd.. en werd hij van Soesterberg overgebracht naar het familiegraf in Terwolde.

Herbegraven op het Ereveld in Loenen..
De oorlog heeft ook binnen de familie zijn sporen na gelaten. De zonen van opa Cees leefden in onmin met elkaar. Ze hebben elkaar na de oorlog geen woord meer gegund.. en waarom? Ik weet het nog steeds niet, maar volgens de verhalen had de één de ander verraden.. Helaas werd er binnen de familie niet over gesproken.. wij zullen nooit het ware verhaal kennen. Er is vrijwel nooit contact geweest met onze neven, de zonen van de broer van mijn vader. En rond de periode van dodenherdenking daalde de sfeer in huis altijd naar status Donderwolk… Als klein meisje heb ik dit nooit begrepen.. nu weet ik wel beter. Onze neven hebben altijd het verhaal verteld in hun eigen visie.. wij werden altijd overal buiten gehouden. Tot het moment dat mijn oma ( de vrouw van opa Cees) kwam te overlijden.. Toen stonden de neefjes als kraaien in de rij om allerlei zaken van oma in hun bezit te krijgen. Door de trieste omstandigheden lieten wij ( mijn zus en ik) ons overhalen om opa Cees te laten herbegraven. Opa Cees zou een mooi plaatsje krijgen op het Ereveld in Loenen. En wij zouden daar bij mogen zijn…Wij waren ontroerd, zeker toen het er op leek dat de familie eindelijk tot inkeer was gekomen. Helaas, niets was minder waar. Ondanks beloftes dat wij bij de herbegraving mochten zijn hebben onze neven ons hier nooit van in kennis gesteld. Jaren later moest ik in een boek ( Ereveld Loenen) lezen dat opa Cees dus allang opnieuw herbegraven was.. Opa is dus 3 keer begraven en wij zijn er nooit één keer bij geweest! Ik ben niet haatdragend en ben blij dat mijn opa Cees eindelijk zijn rustplaats gevonden heeft.. dat heeft hij meer dan verdiend. Opa Cees heeft na al die jaren een verdiende plaats gekregen op het Ereveld in Loenen, en wij zijn blij dat we hem af en toe op kunnen zoeken! Maar ik heb diep respect voor deze man, deze man zonder benen, die zich zo heeft ingezet voor de vrijheid van ons land! Lieve opa Cees.. ik zal je nooit vergeten…
Op dat wij nooit vergeten…